Dogoterapia

Ogólnie o zajęciach z psem

 Zajęcia z psem to coś nowego i ekscytującego dla dzieci. Takie spotkanie będzie dzięki temu zapamiętane lepiej niż inne, zwyczajne zajęcia. Dzięki obecności psa i na jego przykładzie łatwiej więc dzieciom przyswajać nową wiedzę.

Głównym celem zajęć jest:

• nauczenie dzieci bezpiecznego przebywania w obecności psa a przez to:
  – panowania nad swoimi emocjami
  – koordynacji ruchowej
• nabycie umiejętności porozumiewania się z psem a dzięki temu:
  – empatii,
  – szacunku do zwierząt,
  – delikatności i opiekuńczości (odpowiedzialności za posiadane zwierzę),
• rozszerzenie swojej wiedzy na temat zwierząt i otaczającego je świata,
• zachowań proekologicznych.

W Amerykańskim Towarzystwie Delta zajęcia edukacyjne zawierają się w formie AAA. Ponieważ pomimo takich samych nazw (AAA, AAT) definicje podstawowych form kynoterapii są różne (mówimy tutaj tylko o definicjach organizacji o zasięgu międzynarodowym – organizacje krajowe również mają swoje definicje) Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne zaproponowało polską terminologię form terapii:

• Spotkanie z psem (SP) – zajęcia z psem, które mają na celu stworzenie pozytywnego kontaktu pomiędzy uczestnikami a psem. W trakcie spontanicznej, radosnej zabawy (ukierunkowanej przez prowadzącego) uczestnicy przyzwyczajają się do kontaktu z psem, głaszczą go, wydają polecenia. Zajęcia SP mają za zadanie dostarczenie uczestnikom pozytywnego ładunku emocjonalnego, satysfakcji z obcowania z psem, przełamują lęki w kontaktach z otoczeniem, stymulują rozwój zmysłów i postrzegania, pozwalają oderwać się od otaczającej ich rzeczywistości.

• W zależności od potrzeb podopiecznych i możliwości placówki mają formę spotkań indywidualnych lub pracy grupowej. Mogą odbywać się w formie spotkań jednorazowych lub zajęć cyklicznych. Czas trwania zwykle nie jest jednoznacznie określony. Zajęcia SP nie wymagają prowadzenia dokumentacji.

• Edukacja z psem (EP) – zajęcia mają na celu usprawnienie sfery intelektualnej i poznawczej dziecka, co wymaga odpowiedniego przygotowania (scenariusza) oraz wiedzy i umiejętności osób prowadzących wykraczających poza ramy SP. Dlatego wyodrębniono je w oddzielnej formie. Zajęcia zwykle odbywają się w przedszkolach i szkołach. Pies używany jako „pomoc naukowa”, motywuje do nauki i poprzez stworzenie przyjaźniejszych warunków zwiększa możliwości przyswojenia wiedzy. Dziecko chętniej zapamiętuje treści, których bohaterem jest jego nowy przyjaciel – pies. EP pomaga również dzieciom o obniżonej percepcji lub niechęci (z różnych powodów) do przyswajania wiedzy i przebywania w szkole. Zajęcia prowadzone są w grupach (klasach) lub indywidualnie. Mają określony scenariusz realizujący program nauczania. Wskazana jest ewaluacja i dokumentacja zajęć, szczególnie w przypadku zajęć indywidualnych.

W Polsce dla terapii z udziałem psów używane są nazwy kynoterapia (z gr. kýon – pies, w dopełniaczu: kynós i therapeía – opieka; leczenie) oraz dogoterapia (z ang. dog – pies i therapy – terapia).

Terapia z udziałem psa jest stosowana w Polsce od 1987, w 2004 powołano Polski Związek Dogoterapii, a od 2007 w dniu 15 czerwca obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Dogoterapii^[1].

W Polsce brak jest jeszcze uregulowań prawnych, które porządkowałyby i precyzowały wymagania, jakie spełniać powinni terapeuci oraz psy terapeutyczne. Terapią zajmują się osoby fizyczne, najczęściej są to miłośnicy psów posiadający wykształcenie pedagogiczne oraz fundacje posiadające różniące się między sobą wymagania i procedury pracy.

Tematem uporządkowania, standaryzacji i doprowadzenia do uznania terapii z udziałem psa za zawód zajęło się powołane w 2006 przez Hannę Wojciechowską i Włodzimierza Cioć Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne. Efektem jego działań jest system wymogów obejmujący: Kanon Kynoterapii, Kodeks Etyczny Kynoterapeuty, wzory dokumentacji, system egzaminowania psów terapeutycznych w 3 klasach: K-A ^, K-I (Klasa Pierwsza) i K-II (Klasa Druga), polska terminologia oraz wpisanie do Klasyfikacji zawodów i specjalności w grupie dużej „Średni personel do spraw zdrowia” Grupa elementarna 3230 – Praktykujący niekonwencjonalne lub komplementarne metody terapii zawodu „Kynoterapeuta (dogoterapeuta)” z kodem 323007.

Rasy psów używane w terapii:

W doborze psa dla terapii istotne jest pierwotne przeznaczenie rasy i związane z tym odruchowe zachowania mające wpływ na bezpieczeństwo zajęć. Stąd preferuje się psy rasowe, u których można spodziewać się występowania z dużym prawdopodobieństwem cech niezbędnych przy prowadzeniu zajęć terapeutycznych. Pies terapeutyczny to:

• pies społeczny
• pies przewidywalny
• pies reprezentujący rozumne posłuszeństwo.

W terapii nie powinny być używane psy z grup, których pierwotna użytkowość wymagała zachowań agresywnych:

• psy obronne np. Tosa Inu
• psy stróżujące np. Rottweiler
• psy bojowe np. Dogo Canario.

Nie ma rasy psów szczególnie nadającej się do terapii. O przydatności decydują zawsze cechy osobnicze oraz umiejętności przewodnika. Rasami psów, których spolegliwość i łatwość szkolenia pozwalają na udział w terapii są m.in.:

• Golden Retriever
• Labrador Retriever
• Cavalier King Charles Spaniel.

Zooterapia (animaloterapia) czyli metoda wspomagania terapii i edukacji przy udziale odpowiednio przygotowanych zwierząt jest metodą nowatorską i wciąż będącą obiektem badań. Zooterapia to jedna z form wspomagania rozwoju, terapii, rehabilitacji, przy udziale odpowiednio wyselekcjowanego zwierzęcia (pies, kot, koń, lama, świnka morka itd.) . Spotkania ze zwierzęciem w żadnym przypadku nie mogą być jedynym rodzajem oddziaływań terapeutycznych, mogą jedynie stanowić uzupełnienie kompleksowej rahabilitacji (fizycznej, psychicznej, społecznej) pacjenta.

Co dają zwierzęta w życiu człowieka?

* Wnoszą radość i uśmiech do życia codziennego.
* Dają człowiekowi zajęcie.
* Są tematem do rozmowy, nawiązania znajomości,
* Pozwalają myśleć o czymś innym niż własna osoba, wiek, choroba.
* Poprawiają komunikację.
* Podnoszą ogólne morale.
* Stymulują ruch i aktywność.
* Podwyższają pewność siebie, dają sens do życia.
* Pomagają zdobyć nowych przyjaciół.
* Pomagają łagodniej przejść przez samotność, chorobę i depresję.
* Zmniejszają poziom stresu.
* Obniżają ciśnienie i poziom trójglicerydów we krwi.
* Pozwalają utworzyć jedyną i niepowtarzalna więź : człowiek – zwierzę.

Czym różnią się zajęcia, terapia i edukacja z udziałem zwierząt? (tłum. ze stony Delta Society)

AAA (Animal Assisted Activities-Zajęcia z udziałem zwierząt)  i AAT (Animal Assisted Therapy- Terapia z udziałem zwierząt) są określeniami najlepszymi, mogliście się także spotkać z określeniem: „pet-faciliated therapy”. Określenie „pet therapy” czyli „terapia zwierzęca” jest nieodpowiednie i zwodnicze i jako takie powinno być unikane. To określenie było używane kilka dekad temu, w odniesieniu do programów szkoleniowych dotyczących zachowania zwierząt. Określenie preferowane czyli AAA i AAT sugeruje, że zwierzę jest motywującą siłą, która wspomaga leczenie prowadzone przez wykwalifikowaną osobę.

AAA- Animal Assisted Activities- Zajęcia z udziałem zwierzęcia

Oficjalna definicja zajęć z udziałem zwierzęcia to:

„ZzUZ (AAA) dostarcza możliwości motywacyjnych, edukacyjnych, rekreacyjnych i/lub terapeutycznych korzyści, podnoszących jakość życia. ZzUZ (AAA) są przeprowadzane w różnych środowiskach przez wyszkolonych profesjonalistów i/lub wolontariuszy, z udziałem zwierząt spełniających określone kryteria” (ze Standards of Practice for Animal-Assisted Activities And Therapy, dostępny na stronie Delta)

Co to tak naprawdę znaczy? Zajęcia z udziałem zwierząt są praktycznie zwyczajnym spotkaniem i zabawą ze zwierzęciem, które odwiedza ludzi. Te same zajęcia mogą być powtarzane z wieloma rożnymi ludźmi, inaczej niż program terapeutyczny, który jest przypisany do konkretnej osoby lub choroby.

Cechy charakterystyczne AAA

– Cele terapeutyczne nie są planowane z wizyty na wizytę

– Wolontariusze i terapeuci nie są zobowiązani do prowadzenia dokładnych notatek

– Przebieg wizyty jest spontaniczny i trwa ona tak długo lub krótko jak jest to konieczne

Przykłady AAA:

– Grupa wolontariuszy zabiera swoje psy i koty do domu opieki raz w miesiącu na „wizytę”. Zajęcia przeprowadzane są w dużej grupie z ukierunkowaniem i pod kontrolą pracowników domu. Koordynator grupy prowadzi nieoficjalny dziennik wizyt.

– Osoba przyprowadza swojego psa do zakładu opieki nad dziećmi, żeby pobawił się z pensjonariuszami. Chociaż wizyty odbywają się z udziałem pracowników placówki, nie wyznaczają żadnych celów terapeutycznych dla tych wizyt. Poza wpisami o wejściu tej osoby do szpitala nie ma żadnych innych zapisków dotyczących tych wizyt.

– Klub szkoleniowy psów daje pokaz daje pokaz w domu poprawczym dla nastolatków.

AAT- Terapia z udziałem zwierząt (Animal Assisted Therapy)

Oficjalna definicja Terapii z udziałem zwierząt- AAT

„TzUZ (AAT) to działanie terapeutyczne mające określony cel, w którym zwierzę, spełniające określone kryteria, jest integralną cześcią procesu leczenia. AAT jest kierowane i/lub prowadzone przez wyspecjalizowanego profesjonalistę z dziedziny zdrowia ludzkiego, w obrębie jej specjalizacji.

AAT jest planowane żeby spowodować poprawę w fizycznym, społecznym emocjonalnym i/lub poznawczym funkcjonowaniu człowieka. AAT może być przeprowadzana w różnym otoczeniu i może być grupowa lub indywidualna. Proces ten jest dokumentowany i rozwijany.” (z tego samego co wyżej)

Cechy charakterystyczne AAT:

– Są określone cele i zadania dla każdego uczestnika

– Postęp jest mierzony

Przykłady AAT

– Zawodowy terapeuta w asyście psa i przewodnika próbuje zwiększyć zakres ruchu w ramieniu pacjenta. Pacjent ma określony cel, polegający na zwiększeniu zakresu ruchu w kierunku swej stopy. Pies zna sepcyficzne komendy używane w tym określonym wypadku. Postęp jest mierzony podczas każdej sesji i dokumentowany przez zawodowego terapeutę.

– Zawodowiec w zakresie zdrowia psychicznego włącza świnkę morską do terapii małej grupy dorosłych z zaburzeniami rozwojowymi. Ludzie w tej grupie pracują nad polepszeniem komunikacji i umiejętności zachowania się w społeczeństwie. Terapeuta dokumentuje wyniki każdej sesji w odniesieniu do każdej osoby.

Cele programu AAT (Terapii z Udziałem Zwierząt)

Zwierzęta mogą być włączone do wielu programów. Po włączeniu się do programu AAT poproś prowadzącego terapię o wyjaśnienie jakie cele stoją przed określoną osobą. Poniżej niektóre przykłady celów AAT:

– fizyczne

§ rozwijanie funkcji motorycznych

§ rozwijanie umiejętności poruszania się na wózku

§ rozwijanie równowagi

– zdrowie psychiczne

§ rozwijanie werbalnego porozumiewania się członków grupy

§ rozwijanie umiejętności skupiania uwagi

§ rozwijanie umiejętności wypoczynku/rekreacji

§ podnoszenie pewności siebie

§ obniżanie lęku

§ obniżanie samotności

– edukacyjne

§ rozwijanie słownictwa

§ polepszanie pamięci krótko- i długo-terminowej

§ rozwijanie pojęć takich jak wielkość, kolor

– motywacyjne

§ rozwijanie chęci brania udziału w zajęciach z grupą

§ rozwijanie interakcji z innymi uczestnikami zajęć

§ rozwijanie interakcji z personelem

§ motywacja do ćwiczeń

Różnice między AAA i AAT

Na pierwszy rzut oka może być trudno dostrzec różnicę między AAA i AAT. Poniżej przedstawione są najważniejsze różnice, które możesz nauczyć się rozpoznawać. Chociaż AAA może mieć jedną lub więcej z poniższych cech AAT musi mieć wszystkie trzy. AAT jest bardziej formalnym procesem niż AAA.

– AAT jest prowadzone przez profesjonalistów w dziedzinie ludzkiego zdrowia, jako normalna część ich praktyki. Tą osobą może być lekarz, zawodowy terapeuta, fizykoterapeuta, dyplomowany terapeuta ds. rekreacji, nauczyciel, pielęgniarka, pracownik społeczny, logopeda, psycholog itp. Zwierzę może być prowadzone przez profesjonalistę lub przez ochotnika pod okiem profesjonalisty. Zwierzę musi być wykorzystywane w obrębie specjalizacji prowadzącego terapię, np. pracownik socjalny może użyć zwierzęcia do pracy socjalnej. Jeżeli ten sam pracownik odwiedza grupę dzieci nieoficjalnie, wtedy mamy do czynienia z AAA.

– AAT jest ukierunkowane na cel. Prowadząc AAT mamy na myśli jakiś konkretny cel, np. usprawnienie umiejętności społecznych, zasięgu ruchu, umiejętności werbalnych, skupienia uwagi itp. Każda wizyta zwierzęcia może powodować jakieś osiągnięcie w zakresie jednego bądź więcej z tych celów. Jeżeli cele nie są ustalane przed sesją, nie mamy do czynienia z AAT

– AAT jest dokumentowane. Każda sesja jest udokumentowana w zapiskach terapeuty z zanotowanymi postępami i aktywnością pacjenta.
Korzyści z AAA/AAT

Interakcje człowieka ze zwierzęciem mogą dostarczyć następujących korzyści dorosłym i dzieciom:

• Empatia-Identyfikowanie się z i zrozumienie uczuć i motywów innych ludzi.

Badania wskazują, że dzieci mieszkające w domach, w których jakieś zwierzę jest uważane za członka rodziny, są bardziej empatyczne niż dzieci z domów w których nie ma zwierzęcia.

Dzieci postrzegają zwierzęta jako równych sobie. Dzieciom jest łatwiej być empatycznym w stosunku do zwierzęcia niż do człowieka. Ze zwierzętami jest tak, że czują to co okazują. Ludzie nie są tak bezpośredni. Dziecko uczy się czytać język ciała zwierzęcia. Zrozumienie co czuje zwierzę jest prostsze niż zrozumienie co czuje człowiek, ponieważ zwierzę jest prostolinijne i żyje chwilą obecną. W miarę jak dzieci dorastają ich umiejętności czytania zwierząt przeniosą się na doświadczenia z ludźmi.

• Skupienie na świecie zewnętrznym

Osoby cierpiące na chorobę psychiczną lub mające niską samoocenę skupiają się na sobie; zwierzęta pomagają im skupić się na środowisku. Zamiast myśleć i mówić o nich samych i ich problemach, patrzą i mówią do i o zwierzętach.

• Wychowywanie (Ułatwianie wzrostu i rozwoju innej żyjącej istoty)

Umiejętność wychowywania jest wyuczona. Wiele dzieci nie miało okazji nauczyć się go drogą tradycyjną- od swoich rodziców. Przez naukę opiekowania się zwierzęciem, mogą rozwinąć te umiejętności. Psychologicznie, gdy ktoś wychowuje, jego potrzeba do bycia wychowywanym zostaje spełniona

• Bezpieczeństwo (Relacja wzajemnego zaufania lub poczucia związku lub więzów)
  Zwierzęta potrafią stworzyć kanał emocjonalnie bezpiecznej komunikacji pomiędzy pacjentem i terapeutą.

W warunkach terapii zwierzęta pomagają stworzyć klimat emocjonalnego bezpieczeństwa. Jeżeli terapeuta ma zwierzę w swoim biurze „nie może być aż taki zły”. Obecność zwierzęcia może przetrzeć ścieżkę przez początkowy opór pacjenta. Dzieci mogą z dużym prawdopodobieństwem przenosić swoje uczucia i doświadczenia na zwierzę.

• Akceptacja(sprzyjające przyjęcie lub przyzwolenie)

Zwierzęta potrafią akceptować bez wartościowania. Nie obchodzi ich jak ktoś wygląda lub co mówi. Akceptacja zwierzęcia jest nieosądzająca, przebaczająca i nieskomplikowana przez psychologiczne gierki, którymi lubią zabawiać się ludzie.

• Rozrywka

Obecność zwierzęcia zawsze będzie przynajmniej rozrywką. Nawet ludzie, którzy nie lubią zwierząt, często lubią patrzeć na ich błazeństwa i reakcje. Szczególnie w przypadku ludzi przez długi czas przebywających na leczeniu, w domu opieki wydaje się, że odwiedziny zwierzęcia rozbawiają wszystkich.

• Socjalizacja (Szukanie lub cieszenie się towarzystwem innych)

Badania pokazują, że kiedy psy i koty przychodzą w odwiedziny do placówki opiekuńczej, pomiędzy pensjonariuszami jest więcej śmiechu i interakcji niż w trakcie każdej innej terapii, lub rozrywki.

Obecność zwierząt poprawia socjalizację na 3 sposoby:

– pomiędzy pensjonariuszami, personelem, rodziną i innymi odwiedzającymi.

Personel twierdzi, że łatwiej jest porozumiewać się z pensjonariuszami w trakcie ipo wizytach zwierząt. Rodziny często przychodzą w odwiedziny podczas wizyt zwierząt, twierdząc, że jest to najprzyjemniejszy czas, kiedy mogą przyjść.

• Stymulacja psychiczna
• Stymulacja psychiczna następuje na skutek zwiększonej komunikacji z innymi ludźmi, napływu wspomnień, i rozrywki dostarczonej przez zwierzęta. W sytuacji, która jest przygnębiająca, obecność zwierząt służy rozjaśnieniu atmosfery, wzrostowi rozbawienia, śmiechu i zabawy. Te pozytywne rozproszenia mogą pomóc w zmniejszeniu poczucia izolacji i alienacji u pacjentów.
• Kontakt fizyczny, dotyk

Wiele napisano już o korelacji dotyku ze zdrowiem. Niemowlęta, które nie są dotykane, nie rozwijają zdolności zdrowych relacji z innymi ludźmi i często nie rozwijają się fizycznie i nie rosną. Dla niektórych ludzi dotyk innej osoby jest trudny do zaakceptowania, ale ciepły, futrzasy dotyk psa lub kota nie. W szpitalach, gdzie często dotyk jest bolesny lub inwazyjny, dotyk zwierzęcia jest bezpieczny, niegroźny i przyjemny. Istnieje wiele programów, dla ludzi, którzy byli wykorzystani fizycznie lub seksualnie, w których personel i ochotnicy nie mogą dotykać pacjentów. W takich przypadkach możliwość dotknięcia i uściskania zwierzęcia jest dla tych pacjentów bardzo ważna; gdyby nie to, nie mieliby sposobności doświadczenia pozytywnego, właściwego kontaktu fizycznego.

• Korzyści fizjologiczne (dodatnie efekty na podstawowe funkcje organizmu)

Wielu ludzi jest zdolnych do odprężenia się w obecności zwierzęcia. Badania pokazują znaczne obniżenie ciśnienia i częstotliwości pracy serca. Nawet oglądanie rybek pływających w akwarium może być bardzo odprężające.

• Coś więcej…

Podczas przebywania ze zwierzętami niektórzy ludzie doświadczają duchowego spełnienia w sensie zjednoczenia z życiem i naturą. To jest trudne do wyjaśnienia i zdefiniowania. Niektórzy dobrze znani autorzy opisali swoje relacje ze zwierzętami i przyrodą jako część podtrzymującej ich energii życia i część ich komunikacji i związku z Bogiem. Albert Schweitzer, G. Carver, J.A. Boone .